Almere is een aantrekkelijke stad om in te wonen, werken en verblijven. De openbare ruimte speelt hierin een belangrijke rol. Wij willen de stad zo beheren dat het aansluit op de behoeften van haar gebruikers en effectief investeren in de verschillende vormen van onderhoud.
De paragraaf 'onderhoud kapitaalgoederen' is bedoeld om een beeld te krijgen van de staat van onze openbare ruimte. Deze bestaat uit alle wegen, het groen en de bomen, de speelvoorzieningen, het water, de bruggen en de openbare verlichting. We lichten eerst meer toe over de beleidskaders en de vastgestelde beheerniveaus. Daarna staan we stil bij de financiële ontwikkelingen op het gebied van beheer en onderhoud. Ten slotte wordt een toelichting gegeven op de staat van de openbare ruimte.
Beleidskaders
In 2021 is de Visie openbare ruimte vastgesteld. Deze visie beschrijft de grootste uitdagingen bij het beheer van de stad. Hierbij wordt aangegeven dat we bij het beheer altijd eerst de risico’s beperken. Het beheerbudget is hard nodig om de stad schoon, heel en veilig te houden. Waar mogelijk kijken we ook of de openbare ruimte duurzamer, leefbaarder, gezonder, groener, blauwer en verkeersveiliger gemaakt kan worden. Begin 2022 is ook het Strategisch Assetmanagementplan (SAMP) aan de raad voorgelegd, waarin wordt ingegaan op de budgetten die in de toekomst nodig zijn om onze visie op de openbare ruimte te realiseren. In 2026 wordt er een geactualiseerd SAMP opgeleverd.
De Visie openbare ruimte vormt de kapstok voor beleidskaders zoals het speelbeleid, het beleidskader Groen, het Bomenkader en het beleidskader Grootschalig onderhoud woonwijken en bedrijventerreinen. In deze beleidskaders wordt de overkoepelende visie uitgewerkt voor de verschillende onderdelen van onze openbare ruimte. Deze worden aangevuld met de Nota Dieren 2025, een actualisatie van het Bomenkader 2025-2026 en een Civiel Kader naar verwachting ter bespreking Raad zomer 2026. Welke doorwerken in de uitvoering van de overige beleidsterreinen.
Bomenkader
Almere is ontworpen als groene stad, waarbij bomen een cruciale rol spelen. Ze zorgen voor verkoeling, biodiversiteit, wateropvang en dragen bij aan de identiteit van de stad. Mede daarom zijn bomen heel belangrijk voor het welzijn van mensen, dieren en planten. Tegelijk kunnen ze ook overlast geven of gevaar opleveren. Het Bomenkader biedt duidelijke richtlijnen over hoe Almere met haar bomen omgaat. Het doel is een duurzaam, veilig en toekomstbestendig bomenbestand dat meegroeit met de stad. De stad wil toe naar een robuust bomenbestand met meer grote, oude bomen. Dat vraagt om betere groeiplaatsen, het beschermen van bestaande bomen, en vervanging waar nodig. Klimaatverandering, bodemdaling en beperkte (openbare) ruimte maken dit extra urgent.
Nota dieren
De openbare ruimte wordt benut door dieren; vogels die nestelen onder bruggen, insecten die voedsel vinden in onze kruidenrijke graslanden of honden die rondrennen in losloopgebieden. We zijn trots op de vele diersoorten die in Almere voorkomen en nemen hun belangen mee in onze werkzaamheden. We erkennen de intrinsieke waarde van dieren en creëren een fijne leefomgeving voor mens en dier. Bijvoorbeeld door te kiezen voor andere maaimethodes, beplanting of het aanbrengen van loopplanken onder bruggen. Zo wordt er beleidsmatig een impuls aan verdere vergroening van de stad én het faciliteren van dierenwelzijn in de openbare ruimte.
De beleidskaders worden verder uitgewerkt in beheerplannen op meer uitvoerend niveau. Die worden binnen de kaders van het college uitgewerkt door de beheerorganisatie en meegenomen in diverse onderliggende ambtelijke processen en contractvormen. Al deze documenten vormen samen het Beleidshuis beheer openbare ruimte, dat de basis vormt voor al onze beheeractiviteiten.
Vastgestelde beheerniveaus
De gemeenteraad heeft met de rapportage Bestuursopdracht Beheer (2015) vastgesteld op welk beeldkwaliteitsniveau het onderhoud in de stad wordt uitgevoerd. Met het SAMP van begin 2022 zijn deze beeldkwaliteitsniveaus opnieuw onder de aandacht gebracht. Deze niveaus verschillen per element van de openbare ruimte en per functiegebied. In grote lijnen geldt dat hoofdinfrastructuur en woongebieden gemiddeld op B-niveau (basis) worden onderhouden. Voor bedrijventerreinen en buitengebieden wordt gemiddeld beeldkwaliteitsniveau C (laag) aangehouden. In het kader van de gemeentebrede bezuinigingsopgave zal het beheerniveau van onderdelen van de openbare ruimte waarschijnlijk naar beneden worden bijgesteld, maar op hoofdlijnen blijven de hierboven beschreven gemiddelde beheerniveaus gehandhaafd. Voor centrumgebieden is in 2025 besloten om te besparen op het beheerniveau, waardoor het eerder aangehouden A-niveau (hoge kwaliteit) niet langer kan worden gehandhaafd en het gemiddelde beheerniveau tussen A en B-niveau uitkomt. Middels het SAMP 2026 zullen de beeldkwaliteitsniveaus opnieuw onder de aandacht gebracht worden.
Financiën groot onderhoud en vervangingen
Na jaren van diverse bezuinigingen op het beheer van onze openbare ruimte, is in de Programmabegroting 2024 afgesproken om het budget voor groot onderhoud en vervangingen van de openbare ruimte stapsgewijs te laten groeien. Hiermee is opvolging gegeven aan de aanbevelingen uit het SAMP.
De beoogde groei van het beheerbudget is mogelijk doordat we het geld voor vervangingsinvesteringen voortaan niet in één keer betalen maar gespreid over de hele gebruiksduur. Hoeveel geld de komende 10 jaar nodig is voor onderhoud en vervanging per onderdeel van de openbare ruimte laten we voortaan elke programmabegroting zien in de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen. Dit hebben we in de Programmabegroting 2024 voor het eerst gedaan. Onderstaande tabel geeft de daadwerkelijke uitgaven weer. In de gemeentebegroting geldt dat de kosten van vervangingsinvesteringen niet in een keer worden afbetaald, maar worden gespreid over de periode dat de investeringen meegaan. Onderstaande tabel geeft een optelsom weer van de vervangingsinvesteringen die worden geactiveerd en de kosten voor groot onderhoud per onderdeel.
bedragen x € 1 miljoen
onderdeel openbare ruimte | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | 2030 | 2031 | 2032 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Groen | 2,6 | 2,4 | 2,4 | 1,3 | 1,3 | 1,3 | 1,3 |
Spelen | 1,8 | 2,0 | 2,2 | 2,2 | 2,2 | 2,2 | 2,2 |
Verharding | 20,3 | 4,8 | 5,0 | 5,3 | 5,3 | 5,3 | 5,3 |
Bruggen | 4,2 | 4,1 | 4,1 | 4,1 | 4,1 | 4,1 | 4,1 |
OVL en VRI | 2,2 | 3,2 | 3,4 | 2,4 | 4,6 | 3,9 | 4,9 |
Water | 1,3 | 1,4 | 1,2 | 1,3 | 1,5 | 1,8 | 1,8 |
Wijken en bedrijventerreinen | 4,6 | 12,8 | 15,5 | 18,2 | 20,9 | 22,3 | 23,6 |
Totaal | 36,8 | 30,7 | 33,8 | 34,8 | 39,9 | 40,9 | 43,2 |
Het budget voor groot onderhoud en vervangingen zal de komende jaren dus stapsgewijs toenemen om de ouder wordende openbare ruimte te kunnen blijven beheren. Hier staat tegenover dat in het kader van de bezuinigingsopgave wordt bezuinigd op voornamelijk het dagelijks onderhoud. Dit zijn werkzaamheden die jaarlijks terugkeren. Voorbeelden hiervan zijn het extensiveren van het maaien van gras en het groenonderhoud in het algemeen en wordt blauwalg in Almere Haven niet langer afgevangen met schermen.
Staat van de openbare ruimte
Onderhoudsstaat van het groen en de speelgelegenheden
Voor de bomen en bossen in onze openbare ruimte geldt dat we voor de jaren 2026 tot en met 2030 met een inhaalslag bezig zijn om deze op het afgesproken onderhoudsniveau te krijgen. De basis hiervoor vormen gerichte inspecties die we nu structureel uitvoeren. Anders is de kans groot dat we op termijn achteruit gaan in ons bomenbestand en in boomkroonvolume. Er zijn veel bomen en boomstructuren die door een onjuiste groeiplaats niet verder kunnen groeien of daardoor einde levensduur bereiken. Grote vervangingen en groeiplaatsverbeteringen zijn nodig. Het is belangrijk om bij sommige boomstructuren al een gefaseerde aanpak op te starten zodat een kaalslag voorkomen kan worden. Daarnaast is compensatie een steeds belangrijker thema om de doelen te bewerkstelligen.
Het vervangen van beplanting moet op termijn worden opgevangen binnen het grootschalig onderhoud van woonwijken. De komende jaren is dit geld hard nodig om de beplanting in wijken op niveau te krijgen. Tegelijk maken we de beplanting meer (bio)divers, zodat wijken beter toegerust zijn op het veranderende klimaat, minder gevoelig zijn voor ziektes en plagen. Ook hebben insecten en andere wilde dieren langer voedsel en schuilgelegenheid hierdoor. Daarnaast kan het extensiveren van het groenonderhoud in het kader van de bezuinigingen betekenen dat er sneller een vervanging noodzakelijk is.
Hoewel het voor deze levende assets relatief moeilijk is om vooruit te kijken, gaan we ervan uit dat de onderhoudskosten van het huidige areaal na deze inhaalslagen vanaf 2029 weer iets omlaag kunnen. Met dien verstande dat ziektes en plagen altijd onderdeel blijven van het leven. Naast ziekten en plagen hebben we in Almere ook te maken met invasieve exoten. Dat zijn (in Almere met name) planten die hier niet van nature voorkomen, maar door de mens in ons land terecht zijn gekomen. De aanpak van deze invasieve exoten, zoals de Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw en hemelbomen, vergt een structurele aanpak waarin op dit moment nog niet is voorzien.
bedragen x € 1.000
groen | investering | exploitatie |
|---|---|---|
| 2.145 | |
Groot onderhoud
| 525 |
Een speelplek bestaat naast een toestel ook uit groen en verharding. Voor het beheer van speelgelegenheden is een integrale aanpak met bijbehorende budgetten nodig. Aan dit laatste ontbreekt het nog, waardoor de aanpak op dit moment volledig uit het speelbeheerbudget betaald moet worden. Dit leidt ertoe dat vaak alleen het hoogstnoodzakelijke onderhoud wordt gedaan en dus tot achteruitgang in de kwaliteit van speel- en beweegelementen. Hiermee neemt het risico toe dat alsnog onvoorziene ingrepen moeten worden gedaan om de veiligheid te kunnen waarborgen. De komende jaren wordt stapsgewijs toegewerkt naar een integraal budget voor de speel- en beweegplekken in Almere. Daarbij komt dat de komende jaren veel speelplekken tegelijk aan onderhoud toe zijn. Dit maakt het noodzakelijk om het onderhoud uit te smeren over een langere tijd.
bedragen x € 1.000
spelen | investering | exploitatie |
|---|---|---|
Vervangingsprojecten in
| 1.798 | 0 |
Staat van de infrastructuur
Wegen en bruggen zijn relatief dure kapitaalgoederen, waarbij reparaties en vervangingen vaak gepaard gaan met hoge kosten. Tegelijkertijd is achterstallig onderhoud niet altijd direct zichtbaar bij deze assets en vaak pas merkbaar op het moment dat de veiligheid in het geding komt. En dan zijn de herstelkosten inmiddels fors hoger uitgevallen.
Asfalt
In de afgelopen jaren zijn aanvullende gelden incidenteel vrijgemaakt om het acute onderhoud op asfalt in te lopen. Dit betrof zowel planmatig onderhoud als groot onderhoud zoals Gooimeerdijk. De recente inspecties 2024/2025 maken inzichtelijk dat er een structureel tekort is, welke onderbouwd zal worden in het SAMP. Voor ’26 is het echter nodig om al wel de categorie D wegen op te pakken. Bij categorie D is veiligheid in het geding en loopt de gemeente een aansprakelijkheidsrisico. Dit komt door ernstige scheurvorming die al zichtbaar is of waar het risico op snelle achteruitgang van het wegdek door weersomstandigheden groot is. Met name in winters waarbij het afwisselend vriest en dan weer dooit. In het SAMP zal dan ook worden stilgestaan bij de oorzaken van het achteruitgaan van asfalt. Zo draagt de bodemdaling hier op enkele locaties ook aan bij.
bedragen x € 1.000
infra verharding | investering | exploitatie |
|---|---|---|
| 12.000 | |
Asfalt groot onderhoud/ planmatig onderhoud
| 7.635 | |
Overig
subsidieproject irt groen opgave | 165 | |
Programmering cyclisch onderhoud Busbanen | 1.050 |
Een aantal houten bruggen voor fietsers en voetgangers is aan het einde van de levensduur en verkeert in slechte staat (herstelwerkzaamheden zijn daardoor niet meer rendabel en vervanging is de enige optie). Een deel van de bruggen wordt de komende jaren vervangen. Daarnaast zijn er een aantal bruggen die – als er geen extra financiering voor gevonden wordt buiten de beheer begroting – worden verwijderd als gevolg van een raadsbesluit in het kader van de bestuursopdracht beheer uit 2015.
Naast de houten fiets- en voetgangersbruggen zijn er ook diverse verkeersbruggen waar, door verkeerde keuzen in het verleden, nu groot onderhoud uitgevoerd moet worden door aantasting van het betonoppervlak. Bij veel civiele kunstwerken zijn de voegovergangen versleten, waardoor dooizouten de betonnen onderbouw aantasten. Hierdoor zal de komende jaren meer aandacht uitgaan naar het herstel en vernieuwen van de voegovergangen. En waar noodzakelijk ook het betonherstel meegenomen wordt.
bedragen x € 1.000
infra kunstwerken | investering | exploitatie |
|---|---|---|
Vervangingsprojecten o.a.
| 506 | 47 |
Groot onderhoud o.a.
| 750 | 2.902 |
Staat van de openbare verlichting en de verkeersregelinstallaties
Het beheer van de openbare verlichting en verkeersregelinstallaties is behoorlijk goed op orde. De groot onderhouds- en vervangingsopgave is goed in beeld en het budget zat de afgelopen jaren al op het benodigde volume. De voornaamste opgave is het verduurzamen van de verlichting. Stapsgewijs wordt overgegaan op ledverlichting en wordt de verlichting steeds ´slimmer´ gemaakt. Daarnaast wordt op sommige plaatsen gekozen voor diervriendelijke verlichting. In het kader van de bezuinigingsopgave is besloten om openbare verlichting minder vaak te herstellen, waardoor lantaarnpalen in de praktijk meer roest zullen vertonen en langer scheef zullen staan voor ze worden hersteld. We zullen openbare verlichting wel vervangen als het tot onveilige situaties of gevoelens kan leiden.
bedragen x € 1.000
openbare verlichting en verkeersregelinstallaties | investering | exploitatie |
|---|---|---|
Vervangingsprojecten
| 2.245 | 0 |
Staat van het oppervlaktewater in de openbare ruimte
De afgelopen jaren is er op het gebied van oppervlaktewater een inhaalslag gemaakt, waardoor het beheer nu een meer planmatige aanpak heeft conform het SAMP. De achterstand op baggeren en overdracht van wateren naar het waterschap is grotendeels weggewerkt, waardoor we nu kunnen focussen op onze eigen wateren. Voor onze sloten en greppels is een vijfjarig traject opgestart voor het baggeren, zo verbeteren we de robuustheid van het systeem bij extreem weer, de doorstroming en de waterkwaliteit. Voor onze recreatieve voorzieningen (o.a. sluizen en steigers) is het beheerplan geactualiseerd, voor het watersysteem (wateren, stuwen, duikers) wordt daaraan gewerkt. De wens is nog wel om het Waterplan te actualiseren tot een nieuw beleidskader. Er is o.a. actualisatie nodig op het gebied van waterkwaliteit. Er zijn maatregelen nodig om te voldoen aan de KRW, er is steeds vaker langdurige droogte, en daarnaast is er geen beleid op bestrijding van kroos, exoten en blauwalg. De functies van wateren (bijv. varen of natuur) en bijbehorend beheer zijn niet duidelijk vastgelegd. Voor wateren met een functie voor (vaar)recreatie wordt momenteel de haalbaarheid van een vaarvignet onderzocht. Dit biedt kansen in de samenwerking met afdeling VTH voor het opruimen van bootwrakken en verwaarloosde boten. Daarnaast kan op die manier het benodigd extra onderhoud aan vaarwegen, zoals baggeren of verzorgen van steigers en sluizen, worden (mee)gefinancierd door de gebruikers.
bedragen x € 1.000
water | investering | exploitatie |
|---|---|---|
Groot onderhoudsprojecten o.a.
| 0 | 616 |
Staat van de wijken en bedrijventerreinen
Voor wat betreft het grootschalig onderhoud van woonwijken en bedrijventerreinen staan we voor een flinke uitdaging. Enerzijds geldt dat in de oudste delen van Almere voor het eerst grootschalige vervanging van het vuilwaterriool nodig is. Hier moet de rioolvervanging, de ophoging van de buurt en het bovengronds grootschalig onderhoud worden gecombineerd. Iets wat we nog niet eerder hebben gedaan, wat nieuwe expertise en processen vereist en wat uitgebreide voorbereiding noodzakelijk maakt. Hier komt nog een toenemende noodzaak bij om wijken bestand te maken tegen wateroverlast, droogte en hittestress. En dan staan we ook nog voor een energietransitie. Hiermee zijn er steeds meer afhankelijkheden waarmee binnen de beheerprogrammering rekening moet worden gehouden. Dit zorgt voor een ingewikkelde spagaat. Enerzijds willen we om financiële redenen het onderhoud zo gericht mogelijk uitvoeren en moeten we soms besluiten om iets niet aan te pakken. Anderzijds willen we breed verkennen welke ambities op het gebied van duurzaamheid, klimaatadaptatie, leefbaarheid en toekomstbestendigheid je mee zou kúnnen nemen, mocht er toch ergens extra budget te vinden zijn.
Door deze veelheid aan opgaven, de financiële krapte binnen het beheerbudget van de afgelopen jaren en het soms nog ontbreken van benodigde ambtelijke expertise zijn we achter op schema geraakt. Als gevolg hiervan krijgen we veel extra meldingen van bewoners, moeten extra kosten worden gemaakt voor tussentijdse reparaties en gaat de staat van bedrijventerreinen en woonbuurten verder achteruit. De komende jaren moet stap voor stap het tempo van het grootschalig onderhoud van woonwijken en bedrijventerreinen worden verhoogd. Uiterlijk begin 2027 moet het grootschalig onderhoud in De Hoven van start gaan en eind 2027 zouden Muziekwijk Noord, Danswijk en De Marken moeten volgen. Tot die tijd worden deze projecten voorbereid door goed te onderzoeken welke knelpunten er zijn in de wijken, de reikwijdte van het project te bepalen, aan te besteden, met de geselecteerde aannemer de plannen verder uit te werken en het participatieproces op te starten.
Tegelijkertijd werken we aan een meerjarenprogrammering die 10 jaar vooruit kijkt. Begin 2026 willen we aan de hand hiervan duidelijk maken welke wijken na 2027 in uitvoering kunnen worden genomen. Deze meerjarenprogrammering moet ambitieus maar vooral realistisch zijn, zodat we onze belofte aan de stad ook echt waar kunnen maken. Wanneer blijkt dat het toch minder snel gaat dan beoogd, dan communiceren we dat zo snel en duidelijk mogelijk. Dit doen we niet alleen richting bewoners, maar ook richting andere beleidsdomeinen en onze partners in de stad. Zo kunnen we onderzoeken welke beleidsmatige kansen en uitdagingen er liggen voor het gebied, in hoeverre deze meegenomen kunnen worden en in hoeverre hier vanuit die partners aan bijgedragen kan worden. Zo hopen we niet alleen de bestaande openbare ruimte voor de komende 25 jaar in stand te kunnen houden, maar willen we de wijk ook zoveel mogelijk leefbaar en toekomstbestendig maken. Dit zal vanwege de beperkte budgetten niet altijd kunnen. Maar door in ieder geval breed te verkennen welke opgaven en uitdagingen er zijn, kun je hier met partners het gesprek over voeren en, ook wanneer je besluit iets niet mee te nemen, uitleggen hoe tot dit besluit gekomen is.
bedragen x € 1.000
groot onderhoud woonwijken | investering | exploitatie |
|---|---|---|
In uitvoering
| 4.365 | 0 |
Voorbereiding op uitvoering
| ||
Opstartfase: scope bepalen
|